Plastik ÇeÅŸitleri Plastiklerin kullanımları sırasında gösterdikleri özelliklerine göre inceleyecek olursak bunların üç ana grupta toplandığını görürüz. * Elastomerler * Termoplastikler * Termosetler * Elastomerler Üç boyutlu ÅŸebeke yapısı oluÅŸturarak yüksek esneklik gösteren polimerlerden meydana gelirler. Termoplastikler Molekül yapısı olarak yan zincirler ve gruplar ihtiva ederler. Moleküller, elastomerlerde ve termosetlerde olduÄŸu gibi üç boyutlu bir yapı teÅŸkil etmezler. Moleküller arasında zayıf Van der Walls baÄŸları vardır. Bu sebeple rijid yapıya sahip deÄŸillerdir. Isı altında yumuÅŸarlar, bu özelliklerinden faydalanarak ısıtılmak suretiyle ÅŸekillendirilirler. Bu ÅŸekil deÄŸiÅŸikliÄŸi esnasında hiçbir kimyasal deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramazlar. Tekrar tekrar ısıtılarak yeni ÅŸekiller alabilirler. Piyasada toz ve granül halde bulunurlar. Kompozit malzeme imalinde az da olsa kullanılırlar. Tablo 1 Termoplastik çeÅŸitleri ve kullanıldıkları yerler Termosetler : Molekül yapıları, polimerizasyon sırasında molekülün reaktif olan kısmı moleküller arasındaki zincir yapıyı teÅŸkil eder. Moleküller bir üç boyutlu yapısı teÅŸkil edecek tarzda birbirlerine baÄŸlı bir rijid yapı ihtiva ederler. Bu baÄŸlama esnasında meydana gelen olay tek yönlü kimyasal bir reaksiyondur. Plastik malzeme ÅŸekil aldıktan sonra sertleÅŸir ve malzeme artık yumuÅŸayıp ÅŸekil deÄŸiÅŸtiremez. Tablo 2 Termosetler ve kullanıldıkları yerler Üç tiptedir: • Cila tipi • Döküm tipi • Cam takviyeli plastik tipi Takviyeli plastik, (kompozit) malzemelerde kullanılan matris malzeme (tali faz) herhangi bir plastik malzeme olabilir. Åžu veya bu malzemenin kullanılıp kullanılmaması malzemeyi dizayn eden kiÅŸinin hayal ve bilgisinin neticesi olarakortaya çıkar. Plastik malzemeler genelde reçineler diye anılırlar. Kompozit malzeme imalinde en çok kullanılan reçineler termosetlerdir. Ekonomik, verimli ve geliÅŸmiÅŸ mekanik özellikleri olan parçalar, termoset plastikler kullanılarak kolaylıkla yapılabilirler. Günümüzde deniz araçları yapımında, otomotiv sanayinde, inÅŸaat sektöründe, depo, tank, boru ve mobilya yapımında ekonomik olduÄŸundan ve aranan özellikleri saÄŸladığından büyük ölçüde kullanılan, arzu edilen güncel bir malzeme haline gelmiÅŸlerdir. Termoset plastikler içinde ise en çok kullanılanlar polyesterler, fenolik reçineler ve silikonlardır. Polyesterler bunların içinde en önde gelenleridir. Özellikleri, kullanım kolaylığı, imalat yatırımının az olması, her amaç için farklı formüllerde edilebilmelerinin yanında diÄŸerlerinden çok daha ucuz olması polyesterin tercih edilmesine neden olur. Özel kullanım yerleri için epoksi reçineler yüksek mukavemetli ve kimyasal dirençlidir. Fenolik reçineler ise yüksek mukavemetin yanında büyük ısı direnci de istenen yerlerde kullanılırlar. Polyester reçine, genellikle doymamış dikarboksilik asit ve glikolün kondensasyonu sonucu elde edilir. Çift baÄŸ ihtiva eden bir lineer polimerdir. Lineer polimer halinde iken rijid bir yapı göstermeyen polyesterleri üç boyutlu bir ÅŸebeke yapısına sahip polimer haline getirmek amacı ile içerisine bir miktar stiren veya benzeri çift baÄŸlı monomerler katılır. Ayrıca polyestere belli özelliklerin verilmesi amacıyla stiren ile birlikte farklı maddeler de katılabilir. Bu maddelerin saÄŸladığı özellikler ÅŸöyledir: Metil akrilat : Işık stabilitesi ve hava ÅŸartlarına karşı polyesterin direncini saÄŸlar. Maleimit: Yüksek reaktivite ve ısıya dayanıklılığını arttırır. Triallit fosfat : AteÅŸe dayanıklılık saÄŸlar. Trifenil stibin : Işık geçirgenlikle birlikte ateÅŸe dayanıklılık saÄŸlar. Genel olarak polyesterler aÅŸağıdaki reaksiyona göre üretilirler : Asit + Alkol----------> Ester + Su Polyesterlerin çoÄŸu 250 °C'ye kadar emniyetle kullanılabilir. En büyük dezavantajı yukarıdaki reaksiyon sonucu, üretilmesi sırasında % 4 ila % 8 büzülmesidir. Bu büzülme sertleÅŸme sırasında monometrelerin büzülmesi sonucunda ortaya çıkar. Bunun neticesi olarak düzgün bir yüzey elde etmek zordur. DeÄŸiÅŸen uygulamalar için pek çok tipte polyester geliÅŸtirilmiÅŸtir. Genel amaçla polyesterlere ilave olarak esnek ve yarı rijid tipler, ısı ve çevre deÄŸiÅŸimlerine ve kimyasal maddelere karşı dayanıklı tipler geliÅŸtirilmiÅŸ olup bu çeÅŸitler bugün için çok fazla kullanım sahası bulabilmektedirler